مراسم رونمایی از کتاب «ترس زشت، ترس زیبا» با حضور حجت الاسلام دکتر رضا مهکام، دکتر وحید مهران و دکتر علیرضا موذن (نویسنده کتاب) در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
فیلم کامل مراسم رونمایی از کتاب «ترس زشت، ترس زیبا»
در این مراسم ابتدا آقای تقوی نژاد، مدیر آموزش موسسه بصائر، خلاصه‌ای از سیر چاپ این کتاب بیان کردند. چاپ اول کتاب «ترس زشت، ترس زیبا» در سال 1395 با شمارگان 2000 نسخه چاپ شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. چاپ دوم این کتاب، در سال 1397 با تعداد 4000 نسخه، با ویرایش محتوایی و تصویری منتشر شد. پس از آن دکتر علیرضا موذن، از اساتید و صاحب نظران این حوزه، درباره کتاب و تدریس کتاب بازخوردهای گوناگونی دریافت کردند. با در نظرگرفتن این نظرات ویرایش جدیدی در کتاب صورت گرفت و حدود 100 صفحه به کتاب اضافه شد و چاپ سوم با عنوان «ترس زشت، ترس زیبا» منتشر شد.
موسسه بصائر دوره‌ی آموزشی مهارت جرات‌مندی را برمبنای کتاب ترس زشت، ترس زیبا، برگزار میکند. تاکنون 37 دوره‌ی «مهارت جرات‌مندی» در موسسه برای معلمان، اساتید قرآنی و طلاب برگزار شده است. همچنین در ادامه‌ی این دوره، دوره‌ی «تربیت مدرس مهارت جرات‌مندی» آموزش داده میشود تا معلمان گرامی بتوانند مباحث این کتاب را هر چه موثرتر برای دانش آموزان خود ارائه دهند. موسسه بصائر نیز از معلمان برای تدریس این کتاب پشتیبانی میکند. این حمایت‌ها در واحد «همیار مدرس» با برگزاری جلسات ماهانه مدرسان، ارائه‌ی منابع کمکی، اسلایدهای تدریس و... انجام میشود.
در ادامه‌ی مراسم حجت‌الاسلام رضا مهکام به ایراد سخن پرداختند. ایشان اظهار کردند: در سال‌های اخیر مبحثی با عنوان «religious psychology» یا «روانشناسی دینی» مطرح شده است. این مبحث موافقان و مخالفانی دارد و دیدگاه‌های مختلفی درباره آن مطرح است. یکی از این دیدگاه‌ها استفاده از علم روز و همچنین معارف دینی در کنار هم است. یعنی می‌توان از یافته‌های علمی که با دین منافاتی ندارد و مبنای اومانیستی ندارد، استفاده کنیم. قدم بعدی این است که بتوانیم بر اساس آیات و روایات، تکنیک‌های کاربردی در حوزه‌ی روانشناسی به دست بیاوریم. البته باید متذکر شد که این کار بسیار دشوار است و باید بگوییم دکتر موذن این کار سخت را بسیار هنرمندانه و عالمانه انجام دادند.
محتوای کتاب هم از لحاظ روانشناسی و هم از لحاظ مباحث دینی کاملا پر مغز و غنی بوده و در این کتاب استخراج آیات و تفسیر آن‌ها با دقت کافی انجام شده است. ریشه‌ی اصلی ابزار وجود و جرئت‌ورزی، عزت نفس و احساس ارزشمندی است. این موضوع یکی از موضوعات مهم و مورد نیاز در جامعه امروز است تا جوانان ما به خودباوری برسند. در این‌جا باید به این نکته هم اشاره کنم که خود کتاب فارغ از موضوع آن بسیار جراتمندانه و با جسارت نوشته شده است و خود این نکته بسیار مهم و ارزشمندی است.
ایشان درباره عنوان کتاب نیز بیان کردند: عنوان کتاب به درستی انتخاب شده و درس‌های موجود در کتاب‌ها سیر منطقی و نظام‌مندی دارد که در کل کتاب سعی شده است یک بسته جامع دیده شود که هم به ترس زشت و هم ترس زیبا اشاره شود. استفاده از عناوین استعاری و سوال برانگیز برای فصل‌های کتاب نیز یکی از ویژگی‌های خاص کتاب است که البته نقطه قوت آن نیز محسوب میشود.
حجت الاسلام مهکام در ادامه بیان کردند: استفاده از چک لیست و پرسشنامه نکته مثبت بعدی است. وجود خود سنجی در ابتدا و انتهای هر فصل مخاطب را مجاب میکند که قبل از خواندن آن فصل دارای چه سطح دانشی در آن زمینه بوده و در واقع یک جور فرآیند عینی کردن مباحث علمی و مهارتی است. ایشان در ادامه به نقد از کتاب نیز پرداختند و اظهار کردند: استفاده از کلمات با بار منفی نسبت به سایر کتاب‌های روانشناسی در این کتاب زیاد است که ممکن است از سوی جامعه روانشناسان نقد شود.
دکتر وحید مهران سخنران دوم این برنامه که نویسنده و تدوین‌کننده کتاب «روش تدریس مهارت جرأت‌مندی» است در ابتدای سخنان خود بیان کرد: در فرآیند تدوین کتاب و حتی در فرآیند تدریس این مجموعه، با دکتر موذن مولف کتاب «ترس زشت، ترس زیبا» با هم گفت و گو می‌کردیم و ایشان بسیار با من همراهی داشتند تا این مجموعه راهنمای تدریس آماده شود.ایشان افزودند: استقبال مجامع مختلف از این کتاب نشان می‌دهد که این کتاب یک خلا قابل توجه و یک نیاز جدی را پاسخ می‌دهد. رعایت اعتدال در مباحث مطرح شده در کتاب شاید چیزی شبیه بندبازی باشد و مقداری افراط و تفریط در آن ما را به وادی‌های خطرناکی می‌اندازد. به نظر می‌آید که محتوای کتاب توانسته این مسیر را به درستی طی کند و موشکافانه از این مسیر گذر کرده است.
دکتر مهران صحبت‌های خود را در دو بخش محتوایی و فرمی درباره‌ی کتاب ادامه داد و اظهار کرد: من نگاهی به محتوای کتاب و در بخش دوم نگاهی به بخش روش و ویژگی‌های شکلی کتاب خواهم داشت. در جلسات متعددی که برای معلمین این کتاب برگزار می‌کنم متوجه شده‌ام که کتاب روی نقطه درستی دست گذاشته که بحث هویت و خودپنداره را مطرح میکند.
سه عامل در ایجاد خودپنداره افراد بسیار اثرگذار است که کتاب به هر سه پرداخته است. یکی بحث خودمشاهده‌گری است؛ دو بحث مقایسه اجتماعی و سوم بحث بازخورد اجتماعی است. مقایسه اجتماعی یعنی وقتی من خودم را در مواجهه با دیگران می‌بینم، چه حسی در این مقایسه دارم و خودم را بالاتر می‌بینم یا پایین‌تر. در بازخورد اجتماعی من خودم فعال نیستم و دیگران به من بازخورد می‌دهند و من از این بازخوردها انگاره‌های خودم را درباره خودم تغییر می‌دهم.
ایشان ادامه دادند: کتاب در آغاز با بحث خودآگاهی شروع میشود و برای مخاطب این سوال مطرح میشود که من خودم را چقدر مورد واکاوی قرار داده‌ام؟ و در ادبیات دینی، ادبیات روانشناسی و ادبیات روزمره چه تیپ آدمی هستم؟ موضوع دوم هم در کتاب به دقت مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه اجتماعی یعنی وقتی من خودم را در مواجهه با دیگران می‌بینم، چه حسی در این مقایسه دارم و خودم را بالاتر می‌بینم یا پایین‌تر. در مقایسه اجتماعی، چشم و هم‌چشمی‌های اجتماعی را می‌بینیم که در جامعه مصرف زده ما بسیار رایج شده است.در بحث سوم، یعنی بازخورد اجتماعی، من خودم فعال نیستم و دیگران به من بازخورد می‌دهند و من از این بازخوردها انگاره‌های خودم را درباره خودم تغییر می‌دهم. به این موضوع هم در این کتاب به خوبی پرداخته شده است؛ که حد اعتدال بازخورد اجتماعی کجاست و از کجا به بعد من دیگر به بازخورد اجتماعی نیازی ندارم.
این محقق در ادامه، جنبه دوم نگاه خود به کتاب را بیان کرد و به فرم، شکل، قالب و روش کتاب توجه کرده و گفت: باید بگویم که دنیای امروز دنیای سناریوست و ما برای انتقال مطلب به مخاطب نیازمند یک فرآیند بسیار جذاب و کاربردی هستیم. هنرمندی ما امروز باید این باشد که زیبایی‌های کلام معصوم را به مخاطب نشان دهیم و یکی از ویژگی‌های ممتاز کتاب این است که با یک شیب منطقی این زیبایی‌ها مطرح میشود و این قوت سناریو و رعایت مخاطب را مطرح میکند.
در انتها دکتر مهران بحث خود را با اشاره به فراگیر بودن کتاب پایان دادند و گفتند: در نشست‌های ماهانه ما در موسسه بصائر، مربیان و معلمان این کتاب را در بازه‌های مختلف سنی تدریس می‌کنند. این کتاب برای دانش‌آموز اول دبستان تا افراد بالای 60 سال تدریس میشود. تمام درس‌های کتاب با یک شروع خوب آغاز میشود و برای تصویرگری این کتاب ساعت‌ها وقت گذاشته شده است چرا که هر تصویر گویای هزاران حرف و کلمه است.
در ادامه این مراسم دکتر علیرضا موذن مولف کتاب به عنوان آخرین سخنران به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: هدف اصلی از نوشتن این کتاب، ارائه‌ی مباحث اخلاقی در قالبی نو و با بیان و ادبیاتی متفاوت بوده است. در این راستا از آقای کمن و آقای خردمند که اساتید حوزه روانشناسی هستند کمک‌های زیادی گرفته شده است. امیدواریم نتیجه تمام این تلاش‌ها تربیت و هدایت نسل جدید باشد.
روزی با یکی از اساتید صحبت می‌کردم، ایشان طبق آمارهایی که از مدارس مختلف داشتند، فرمودند یکی از مهم‌ترین مشکلات بچه‌ها، بی انگیزگی و بی هدفی است. وقتی شما با بی انگیزگی مخاطب مواجه هستید، باید به نوعی او را ترغیب کنید تا کالای مذهبی شما را بخرد. اگر بدبینانه نگاه نکنیم، حداقل بخشی از مخاطبین ما کسانی هستند که حوصله‌ی آیه و روایت شنیدن را ندارند. در چنین فضایی، من از اصطلاحی استفاده می‌کنم به نام «ویترین». یعنی ما مجبوریم برای مباحث خودمان یک ویترین جذاب داشته باشیم؛ تا مخاطب با دیدن آن وارد مغازه بشود و سپس ما بتوانیم مباحث خود را عرضه کنیم.
یکی از کلیدهای تربیت در روزگار ما همین موضوع ویترین است. به عنوان یک مثال، مسیحیان از ویترین بسیار استفاده کرده اند. در یک زمانی تصمیم گرفتند به جای ارائه‌ی مباحث کلامی، که نقطه‌ی ضعف مسیحیت محسوب میشود، رو به کارهای خیریه بیاورند و کاربردهای دین را در عمل نشان بدهند. کشیش‌ها و مبلغین مسیحی را آموزش دادند تا در زمینه‌ی الهیات عملی کار کنند. نوع مذاهبی که از نظر استدلالی حرفی برای گفتن ندارند، رو به الهیات عملی آورده‌اند.
ما در دینمان مباحث استدلالی قوی داریم، ولی در این روزگار که مخاطبان بی انگیزه شده اند و فقط دنیا را می‌بینند، باید از کلام کاربردی استفاده کنیم. ما جریان‌های بسیار عظیمی در روزگار مدرن داریم که افراد را به سمت آموزه‌های مهارت زندگی راهنمایی می کنند. و این آموزه ها خیلی مشتری دارد. بهترین رویکرد در عصر حاضر این است که نقطه‌ی آغاز تبلیغ را مباحث اخلاقی و علم زندگی قرار دهیم و بعد به دنبال آن مباحث اعتقادی را بیان کنیم.
ایشان در پایان درباره کتاب عنوان کردند: من اگر می‌خواستم دوباره از ابتدا این کتاب را بنویسم از تجربیات این هشت سال استفاده و تغییرات اساسی در آن ایجاد می‌کردم. اما در آن زمان من می‌خواستم نمونه‌ای برای ارائه‌ی ادبیات دینی در قالب مباحث اخلاقی، تالیف کنم. همین تجربه نشان می‌دهد که یک وادی عظیم در مقابل ماست و ما باید در این فضا کار کنیم و از مجموعه غنی اخلاق در اسلام بهره ببریم و سبک زندگی را هم از دین بگیریم. در حال حاضر، در حال نگارش کتابی با عنوان «نقشه راه هدایت دینی در دنیای مدرن» هستم که پنج ویترین را در آن کتاب معرفی کرده‌ام. اولین ویترین آن همین «مهارت زندگی» است. ما در ادبیات دینی خود مزایای بسیاری نسبت به روانشناسی غربی داریم، که باید به نحو احسن از آن استفاده کنیم.