"معرفی دوره آموزشی آشنایی با عبقات‌الأنوار"
عبقات‌الأنوار چه کتابی است؟
عبقات‌الانوار فی إمامة الأئمة الأطهار، اثر سترگ علامه سید میر حامدحسین نیشابوری، نه‌تنها جامع‌ترین و عمیق‌ترین دفاع از امامت و ولایت در تاریخ کلام شیعه است، بلکه پاسخی مستدل، علمی و اخلاقی به شبهات مطرح‌شده در تحفه اثناعشریه نوشته عبدالعزیز دهلوی محسوب می‌شود. این کتاب عظیم، یکی از برجسته‌ترین آثار کلامی قرن سیزدهم هجری است که با هدف تبیین فلسفه سیاسی اسلام و تقویت وحدت اسلامی نگاشته شده است.
این اثر ارزشمند، به دلیل روش اجتهادی، استدلال‌های منطقی و استفاده از منابع معتبر، مرجعی بی‌نظیر برای پژوهشگران، طلاب و مربیان علوم اسلامی است. دوره‌های آموزشی مانند الغدیرشناسی نشان داده‌اند که آشنایی با چنین گنجینه‌های معرفتی می‌تواند توانمندی‌های تبلیغی و پژوهشی را ارتقا دهد. در این مقاله، ضمن معرفی ویژگی‌های عبقات‌الانوار و تحفه اثناعشریه، به اهمیت این کتاب و تأثیر آن در جهان اسلام می‌پردازیم.
- اهداف دوره
1. شناخت علامه میرحامد حسین
آشنایی با شخصیت علامه به‌عنوان الگویی بی‌نظیر در دفاع از حریم امامت.
2. آشنایی با ساختار عبقات‌الأنوار
درک کلیات، روش اجتهادی و ساختار علمی این اثر ارزشمند.
3. تقویت توان علمی
یادگیری استناد به منابع اهل سنت در اثبات فضائل و امامت امیرالمؤمنین (ع).
4. تاریخچه نگارش عبقات
آشنایی با فضای علمی-اجتماعی هند اسلامی و جهاد علمی علامه.
- مدرس دوره
حجت‌الاسلام محمود نوروزی
طلبه سطح سه حوزه علمیه امام خمینی، دکترای علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تهران، برنده جایزه علامه حلی، حافظ کل قرآن و قاری بین‌المللی. ایشان دوره عبقات‌الأنوار را نزد حجت‌الاسلام حامد کاشانی گذرانده و تجربه تدریس مباحث حدیث غدیر و ولایت این کتاب را به طلاب دارند.
- سرفصل های دوره
- فضای علمی هندوستان و نقش علمای شیعه در تبیین و دفاع از مکتب اهل بیت (ع)
- شرح حال علامه میرحامد حسین و تلاش‌های علمی ایشان
- اهتمام علامه در جمع‌آوری منابع مهم مکتوب شیعه و سنی
- فواید عبقات‌الأنوار: تتبع بی‌نظیر، پاسخ به شبهات، و روش‌های پژوهشی
دوره آموزشی «آشنایی با عبقات‌الأنوار» به صورت آنلاین برگزار می‌گردد.
- عبقات‌الانوار؛ پاسخی علمی و اخلاقی به تحفه اثناعشریه
عبقات‌الانوار، اثر عظیم سید میر حامدحسین نیشابوری (1246-1308 ه.ق)، پاسخی محترمانه، مستدل و علمی به شبهات تحفه اثناعشریه است. این کتاب با به صورت مفصل و با تکیه بر منابع معتبر اهل سنت به دفاع از اصالت باور شیعه در زمینه امامت در برابر شبهات پرداخته است.
نکته حائز اهمیت استفاده مرحوم میرحامد حسین هندی از کتب فراوانی از اهل‌سنت است که این کتاب را در مقایسه با سایر آثار در این زمینه بی‌نظیر کرده است .میرحامدحسین با روشی اجتهادی، دقیق و منصفانه، ضمن رعایت آداب اسلامی، ادعاهای دهلوی را نقد کرده و حقانیت تشیع را با استناد به آیات قرآن و احادیث معتبر اثبات کرده است.
- تحفه اثناعشریه؛ کتابی جنجالی با اهدافی تفرقه‌افکنانه
عبدالعزیز دهلوی (1159-1239 ه.ق)، ملقب به «سراج الهند»، از علمای برجسته اهل سنت و فرزند شاه ولی الله دهلوی و او از فرقه صوفی نقشبندی بوده است.
کتاب تحفه اثناعشریه را با هدف ایجاد اختلاف میان شیعه و سنی و تضعیف وحدت اسلامی تألیف کرد. این کتاب با لحنی تند، اتهام‌آمیز و از طریق انتحال (دزدی علمی) ، به باورهای دینی شیعیان و روش علمی علمای شیعه حمله کرده و تهمت‌های فراوانی را مطرح نموده است.
این کتاب تأثیر عمیقی در جهان اسلام به ویژه فضای هندونستان آن روزگار داشته است.
دهلوی مدعی بود که دلایل شیعه برای اثبات امامت امیرالمؤمنین علی (ع) تنها به شش آیه و دوازده حدیث محدود است و با تکرار ادعاهای علمایی مانند ابن‌تیمیه و خواجه نصرالله کابلی، به نقد این دلایل پرداخت. نکته قابل‌توجه این است که تحفه اثناعشریه مأخوذ از کتاب الصواقع خواجه نصرالله کابلی بوده و در حقیقت دهلوی حرف جدیدی ارائه نکرده همانطور که کتاب دیگر صاحب تحفه به نام بستان المحدثین نیز مانند تحفه اثناعشریه انتحال (دزدی علمی) از روی کتاب کفایة المتطلع نوشته تاج الدین دهان است. آن را به نام خود منتشر کرد.
تحفه اثناعشریه در دوازده باب تنظیم شده و موضوعاتی مانند تاریخ تشیع، الهیات، نبوت، امامت، معاد و مسائل فقهی را با رویکردی انتقادی بررسی کرده است. این کتاب با چاپ‌های متعدد و ترجمه به زبان‌های مختلف، از جمله عربی در سال 1227 ه.ق، تأثیر منفی بر روابط شیعه و سنی گذاشت و به تفرقه در جامعه اسلامی دامن زد.
- ساختار عبقات‌الانوار
عبقات‌الانوار در دو منهج اصلی تنظیم شده است:
- منهج اول: بررسی آیات امامت
این بخش به تحلیل آیات قرآنی مرتبط با امامت اختصاص دارد، از جمله:- آیه ولایت (مائده: ۵۵): «إنما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا...»
- آیه تطهیر (احزاب: ۳۳): «إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس...»
- آیه مودت (شوری: ۲۳): «قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة...»
- آیه مباهله (آل‌عمران: ۶۱): «فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک...»
- آیه هادی (رعد: ۷): «إنما أنت منذر و لکل قوم هاد»
- آیه سابقون (واقعه: ۱۰-۱۱): «و السابقون السابقون أولئک المقربون»
- منهج دوم: تحلیل احادیث امامت
این بخش به بررسی دوازده حدیث مورد ادعای دهلوی می‌پردازد که او آن‌ها را ضعیف دانسته بود. این احادیث عبارتند از:- حدیث غدیر: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه...»
- حدیث منزلت: «أنت منی بمنزلة هارون من موسی...»
- حدیث ولایت: «إن علیا منی و أنا من علی...»
- حدیث طیر: دعای پیامبر (ص) برای هم‌غذایی با محبوب‌ترین شخص و آمدن علی (ع).
- حدیث مدینة العلم: «أنا مدینة العلم و علی بابها»
- حدیث تشبیه: «من أراد أن ینظر إلی آدم فی علمه...»
- حدیث نزاع در خلافت: «من نازع علیا فی الخلافة فهو کافر»
- حدیث نور: «أنا و علی من نور واحد»
- حدیث خیبر: «لأعطین الرایة غدا رجلا یحب الله...»
- حدیث محور حق: «اللهم أدر الحق مع علی»
- حدیث تأویل قرآن: «تقاتل علی تأویل القرآن...»
- حدیث ثقلین و حدیث سفینه: «إنی تارک فیکم الثقلین... مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح...»
برخی از این کتب مثل حدیث غدیر، حدیث منزلت، حدیث ولایت، حدیث مدینة العلم در زمان حیات مؤلف چاپ شده و برخی مانند حدیث ثقلین بعد از ایشان و توسط پسرشان چاپ شده و برخی از آثار مانند آیات گفته شده اخیرا از روی فیش‌ها و یادداشت‌های ایشان توسط دیگران چاپ شده است.
- ویژگی‌های برجسته عبقات‌الانوار
1. روش اجتهادی و علمی
میرحامدحسین ادعاهای دهلوی را به‌صورت کامل و بدون تحریف نقل کرده، سپس با استناد به منابع معتبر اهل سنت، به رد شبهات پرداخته است. و در زمینه اثبات صدور نصوص امامت و دلالت این احادیث بر خلافت بلافصل امیرمومنان علیه‌السلام روش‌های دقیق و جدیدی را به مخاطب نشان می‌دهد، و با ذکر جزئیات تاریخی و رجالی، استدلال‌های خود را تقویت کرده است.
2. رعایت آداب مناظره
برخلاف لحن تند تحفه اثناعشریه، عبقات‌الانوار با متانت، ادب و رعایت اصول اخلاقی نگاشته شده است. میرحامدحسین با حلم و بردباری، به ناسزا با ادب و به تجاوز با مدارا پاسخ داده است.
3. زبان و نثر شیوا
این کتاب چون درصدد پاسخگویی به عبدالعزیز دهلوی و پاسخی رسانه‌ای بوده از زبان فارسی (کهن) استفاده کرده است.
4. جهاد علمی در زمینه آثار
میرحامد حسین هندی برای نگارش کتاب، آثار مختلفی را گرداوری کرده و از کتابخانه‌های متعدد در بلاد اسلامی (مکه و مدینه و...) استفاده کرده و نسخه‌برداری جامعی انجام داده است. لازم به ذکر است که سفرهای متعدد مرحوم علامه امینی برای نگارش کتاب الغدیر جهت استفاده از کتابخانه میرحامد حسین هندی بوده است. او با استفاده از منابع فراوانی به گونه‌ای در بحث خود به روش دائرة المعارف‌ها موسوعه‌ای حجیم تألیف کرده زیرا به هیچ کتابی یا شخصی از منابع و علمای اهل‌سنت اشاره نکرده مگر اینکه اعتبار آن اثر یا جلالت آن شخص در نزد علمای اهل‌سنت را ثابت نموده است.
5. افشای تحریفات
نویسنده فراوانی تحریفات و دستکاری‌های برخی علمای اهل سنت در احادیث یا نقل‌قول‌ها را افشا کرده و با استناد به منابع اصلی، حقیقت را روشن ساخته است.
6. جامعیت در نقد
مرحوم میرحامد حسین در هر موضوعی وارد شده پاسخ همه اشکالات و شبهات در آن زمینه را ارائه کرده و بدین‌ترتیب نه‌تنها به پاسخ شبهات دهلوی پرداخته بلکه (به صورت ویژه) به شبهات فخررازی و افراد دیگری همچون ابن تیمیه و ابن جوزی و دیگران نیز پرداخته است.
چرا عبقات‌الانوار مهم است؟
1. دفاع از اصل امامت
عبقات‌الانوار و روش‌های بدیع ، امامت را به‌عنوان اصیل‌ترین و محکم‌ترین باور شیعی معرفی کرده و از آن در برابر حملات دفاع می‌کند.
2. ترویج وحدت اسلامی
این کتاب و با عنایت به اصول و آداب جدال احسن و ادب گفتاری ، اجتناب از تفرقه‌افکنی، به تقویت همدلی میان مسلمانان کمک کرده است.
3. منبع علمی برای پژوهشگران
گرداوری این حجم از محتوا در زمینه نصوص امامت آن هم به صورت احتجاجی به عبارتی همان بهره‌مندی از یک کتابخانه تخصصی است.
4.روش تحقیق
عبقات الأنوار از جهت روش تحقیق، شیوه استدلال و نحوه ارجاع‌دهی یک نمونه تحقیق استاندار در زمینه اثبات موارد اختلافی در مواجهه با شبهات بین المذاهبی است که کمتر کتابی در این زمینه به این جامعیت یافت می‌شود.
جمع‌بندی
عبقات‌الانوار اثری بی‌نظیر در دفاع از عقاید شیعه و پاسخ به شبهات تحفه اثناعشریه است. این کتاب با استدلال‌های منطقی، منابع معتبر و نثر شیوا، جایگاه ویژه‌ای در علم کلام شیعه دارد. سید میرحامدحسین با این اثر، نه‌تنها به شبهات عبدالعزیز دهلوی پاسخ داد، بلکه تقریبا همه شبهات مطرح از سوی علمای اهل‌سنت را با روشی استاندارد و شیوه‌ای بدیع پاسخ داده است. برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به علوم اسلامی، مطالعه عبقات‌الانوار گنجینه‌ای از دانش، معرفت و اخلاق به ارمغان می‌آورد.
ایتا
بله
اینستاگرام
دیدگاه خود را بنویسید